Het beveiligen van evenementen tegen terrorisme is complex en kostbaar. Dit beveiligen vraagt daarom om een zorgvuldige afweging. Een nuchtere kijk, zonder overreageren. Niet ieder evenement is aantrekkelijk voor terroristen. Niet ieder evenement heeft aanvullende maatregelen nodig. Maar wanneer is daar wel aanleiding voor?

Concrete dreiging

Wanneer er signalen zijn dat een evenement daadwerkelijk geconfronteerd wordt met een terroristische dreiging spreekt de aanleiding voor zichzelf. Dat geldt ook als er besloten wordt tot het opschalen van het alerteringsniveau voor de sector evenementen. Er is dan sprake van een concrete dreiging en dus aanleiding voor het nemen van maatregelen. De specifieke kenmerken van een evenement doen er dan minder toe.

Geen concrete dreiging

Vaker is er geen sprake van een concrete dreiging. In dat geval zijn de kenmerken van een evenement juist wel bepalend. Aan de hand van die kenmerken kan beredeneerd worden of een evenement aantrekkelijk is voor terroristen. Is dat het geval, dan is er sprake van een potentiële dreiging en zijn aanvullende maatregelen raadzaam.

De risicoanalyse en het dreigingsprofiel

Potentiële dreigingen horen – in de vorm van waarschijnlijk geachte risico’s – in zicht te komen bij het opstellen van een risicoanalyse. Een goede risicoanalyse kijkt sowieso naar de specifieke kenmerken van een evenement. Voor het opstellen van risicoanalyses bestaan verschillende methoden. Een methodiek die specifiek gericht is op de risico’s van evenementen is die volgens het model van de Nederlandse Veiligheidsbranche. Het dreigingsprofiel van het evenement maakt hier zelfs al onderdeel van uit. Dit profiel is wat betreft terrorisme vooral gericht op concrete dreigingen.

Het aantrekkelijkheidsprofiel

Het inzichtelijk maken van een potentiële terroristische dreiging (en de ernst daarvan) vraagt om een andere en diepere beschouwing. Het dreigingsprofiel volstaat daarvoor niet. Dit is wel mogelijk aan de hand van het aantrekkelijkheidsprofiel. Dit profiel geeft inzicht in de aantrekkelijkheid van een evenement als doelwit van terrorisme. Opmerkelijk genoeg is het aantrekkelijkheidsprofiel relatief onbekend en wordt nauwelijks toegepast op evenementen. Dit draagt bij aan het onderschatten én overschatten van het risico op een terroristische aanslag op evenementen.

Elementen van het aantrekkelijkheidsprofiel

Het aantrekkelijkheidsprofiel is gebaseerd op informatie over terroristische aanslagen uit het verleden en strategiedocumenten van terroristische groeperingen. Het is toepasbaar op alle vormen van terrorisme, maar zal zich voor vrijwel alle evenementen richten op jihadistische terroristen. Dat is logisch. Sinds het afgelopen decennium is de terroristische dreiging in Nederland vrijwel zonder uitzondering afkomstig van jihadisten. Om die reden wordt in het aantrekkelijkheidsprofiel gekeken naar de elementen die voor jihadistische terroristen bepalend zijn voor de doelwitkeuze. Deze elementen zijn:

• Het maken van zoveel mogelijk slachtoffers;
• Het veroorzaken van een zo hoog mogelijke economische schade;
• Het veroorzaken van rampzalige effecten;
• Het treffen van bepaalde maatschappelijke waarden;
• Het veroorzaken van maatschappelijke onrust.

Een aantrekkelijk doelwit

De mate waarin deze effecten bereikt worden met een aanslag op een evenement, geeft zicht op de aantrekkelijkheid van dat evenement als doelwit van terroristen. Hoe meer de kenmerken van het evenement aansluiten op deze elementen, hoe voorstelbaarder de dreiging van een aanslag. Dat verschilt dus per evenement.

Het is niet moeilijk evenementen te noemen die vrijwel volledig in het profiel passen vanwege hoge bezoekersaantallen, een hoge publieksdichtheid, de locatie en het in relatie staan tot een land, godsdienst of seksuele moraal waar jihadisten tegen gekant zijn.

Aanleiding voor aanvullende maatregelen?

Natuurlijk geeft het aantrekkelijkheidsprofiel (net als een concrete dreiging of het uitblijven daarvan) geen zekerheid dat een evenement doelwit is of niet. Toch geeft het wel houvast bij de afweging tussen kosten en baten van beveiligingsmaatregelen, maar vooral ook bij het al dan niet accepteren van een zeker risico op basis van waarschijnlijkheid. Daarmee kan de vraag of er aanleiding is voor aanvullende maatregelen worden beantwoord.