U kent ze vast wel, de standaard reacties die volgen op vragen over beveiligingsmaatregelen bij evenementen. Uitlatingen over ‘zichtbare en onzichtbare maatregelen’ die ‘al worden genomen’ en ‘passen binnen het veiligheidsbeleid’ en dat er (mede) daardoor ‘geen aanleiding voor extra maatregelen’ bestaat.

Daar zal in veel van die gevallen geen woord van gelogen zijn, maar steeds lezen over maatregelen die al genomen zijn én passen binnen een beleid wekt al snel de indruk dat dergelijke maatregelen gebruikelijk zo niet standaard zijn. Een logische, maar onjuiste veronderstelling. In de meeste gevallen is er namelijk weinig meer dan het oog kan zien.

Waarom steeds (zelfs als er geen sprake van is) spreken over zichtbare én onzichtbare maatregelen?

Zichtbare maatregelen
Beveiligingsmaatregelen bij evenementen zijn meestal eenvoudig waarneembaar. De inzet van geüniformeerde beveiligers of een hekkenlijn spreken waarschijnlijk het meest tot de verbeelding. Iedereen ziet deze maatregelen en weet waar ze voor dienen. Niets mis mee, maar van ‘zichtbare én onzichtbare maatregelen’ is dan geen sprake. Sterker nog, er is in de evenementenpraktijk grote onbekendheid met de mogelijkheden op het gebied van onzichtbare maatregelen.

Onzichtbare maatregelen
De bedoeling van onzichtbare maatregelen is dat niemand ziet dat deze in het spel zijn. Daar zijn twee goede redenen voor; kwaadwillenden kunnen geen rekening houden met de maatregel en de impact van de maatregel op de beleving is beperkt. Daarin schuilen meteen ook de voornaamste overwegingen bij het al dan niet nemen van onzichtbare maatregelen.

Rekening houden met maatregelen
Een kwaadwillende die een beveiligingsmaatregel ziet, zal zijn handelen daar op aanpassen. Dat kan niet alleen in het nadeel van de beveiliging zijn (omzeilen), maar ook in het voordeel (afzien van de daad). Het nadeel is vooral van toepassing op maatregelen die gericht zijn op het vergaren van inlichtingen over een mogelijk incident en mogelijke dader, zoals toezicht op- en detectie van personen die bijzondere belangstelling voor (de beveiliging van) het evenement ten toon spreiden of het volgen van personen met anderszins afwijkend gedrag. Waar veelal geen rekening mee wordt gehouden is dat het omzeilen van andere maatregelen veelal om kennis vooraf vraagt. Daarbij speelt bij (veel) evenementen de zichtbaarheid van maatregelen – vanwege de beperkte gelegenheid tot verkenningsacties – een minder grote rol dan voorkomen dat gevoelige informatie op straat komt te liggen.

Veiligheidsbeleving en security footprint
Het effect van zichtbare maatregelen op de beleving werkt twee kanten op. Het kan impact hebben op de veiligheidsbeleving van bezoekers, maar ook bijdragen aan het afschrikken en ontmoedigen van kwaadwillenden. Dit tonen van beveiliging wordt ook wel security footprint genoemd. Dat effect verdwijnt wanneer maatregelen onzichtbaar zijn. Behalve als je vervolgens nadrukkelijk op dergelijke maatregelen gaat wijzen. In die zin is het benoemen van onzichtbare maatregelen – of ze er nu zijn of niet – ook een (onzichtbare) maatregel op zichzelf.

Zou juist dat een reden zijn om altijd te spreken over zichtbare én onzichtbare maatregelen?